Wim HeistekHoewel opgegroeid in een tijd dat er nog geen computers voor privégebruik bestonden, kan ik naar mijn gevoel digitaal heel behoorlijk meekomen. Maar toch lees ik mijn dagelijkse krant nog steeds het liefst op papier. Gewoon lekker aan tafel, kopje koffie erbij en aan het einde steevast het cryptogram. Natuurlijk weet ik dat het aantal digitale lezers steeds meer toeneemt en de vraag is dan ook gerechtvaardigd hoe de toekomst van de papieren krant eruitziet.
De oudste Nederlandse krant kwam in 1618 uit, ze bestond uit een enkel blaadje papier, ongeveer formaat A4, en was aan één kant bedrukt. De in 1752 opgerichte “De Leeuwarder Courant” komt sindsdien nog steeds onder dezelfde naam uit, een unicum. Het Algemeen Handelsblad was de eerste krant die vanaf 1830 elke dag uitkwam.
Een geweldige bron van informatie is het Delpher Krantenarchief waar men welhaast alle tot het jaar 2000 uitgebrachte kranten digitaal kan lezen. Ik ging tweehonderd jaar terug in de tijd en dus in het jaar 1823 op zoek naar naamgenoten. Ik vond onze naam alleen bij notariële zaken behandeld door notaris Antonie Lodewijk Heijstek in Amsterdam. Aan hem hebben we trouwens ons familiewapen te danken.
Dan maar een eeuw doorgeschakeld naar het jaar 1923 en daar kwam de naam Heijstek/Heystek/Heistek dan wel Hijstek al meer voor. Ik deed een greep uit de diverse bladen en zo kunt u kennisnemen waarmee sommige van onze naamgenoten zich honderd jaar geleden bezighielden.
Misschien wilt u eerst nog weten wat zoal wereldwijd in dat jaar gebeurde, een paar feiten:
- Het komische duo Stan Laurel en Oliver Hardy traden voor het eerst samen op.
- Een putsch van Adolf Hitler in Duitsland mislukte
- Een jaar na de ontdekking kwam insuline beschikbaar voor diabetici
- De Nederlandse Seintoestellen Fabriek verzorgde de eerste reguliere radio-uitzending vanuit Hilversum
- In de Verenigde Staten werd een geluidsfilm gedemonstreerd
Opvallend in de krantenartikelen van 1923 was de schrijfwijze van onze naam. In een artikel over dezelfde persoon in de ene krant Heijstek, in de andere Hijstek. Uitermate verwarrend want over wie hebben we het dan. Ik heb de schrijfwijze aangehouden van ons familiebestand, althans voor zover mogelijk, want niet bij iedereen stond vast om welke persoon het ging. Het was in die tijd nog niet gebruikelijk voornamen of leeftijden te vermelden.
Vaak aanwezig in vergaderingen
Als er werd vergaderd dan werden de Heijstekken (uiteraard ook zij met de naam anders geschreven) met grote regelmaat genoemd. Men zou zelfs kunnen zeggen dat zij graag zitting namen in een bestuur. Kijkend naar de namen van de toenmalige verenigingen en naar het toen gebezigde taalgebruik dan is er in honderd jaar wel heel erg veel veranderd. Maar ja, hoe lang is het geleden dat leden van bijvoorbeeld de Tweede Kamer elkaar toespraken met “Geachte Afgevaardigde” en nu naar elkaar roeptoeteren en uitfoeteren.
Op 5 maart 1923 was er een vergadering van de Rotterdamsche Marktkoopliedenbond “Door Eendracht Verbetering”. Wegens vertrek naar elders trad de Heer C.P. Heystek af als tweede voorzitter en werd benoemd tot erelid. Als aandenken kreeg hij een wandelstok met zilveren knop, in die tijd een statussymbool voor heren uit de betere stand. Zijn vrouw kreeg een bloemengarve, een prachtig woord voor een mooi boeket.
In kranten van 13 juli reageerde P.C. Heijstek op een artikel over verplaatsing van de Haagse markt. Tussen haakjes: in het eerste bericht stond C.P., het vermoeden bestaat echter dat dat een drukfout is en het P.C. had moeten zijn. De beide hier afgebeelde artikelen hebben beiden iets met de markt, het moet welhaast om dezelfde persoon gaan?
Op haar beurt reageerde het bestuur van de marktvereniging “Recht door Vrede” in een toch wel fel antwoord met uitroepen als:
“Hoe kan Heijstek nu gelooven”, “Weet Heijstek dan niet”, “Neen Heijstek wij weten en vertrouwen onze vroede vaderen” en als slotzin “Waarde Heer Heijstek, wij weten te wachten, al kennen we onze defensie”.
Enfin, leest u zelf hoe in 1923 men via de media communiceerde.
In maart vond in Haarlem de jaarvergadering plaats van de Eerste Hulpvereniging met de toch wel zeer toepasselijke naam “Snelverband”.
Uit het verslag: “De vergadering was zeer goed bezet en zoals alle andere vergaderingen dezer vereeniging, wederom uitmuntte door een prettige geanimeerde stemming. De penningmeester J.B. Heystek legde rekening en verantwoording af.”
Twee “oudjes” 50 jaar getrouwd
Een bericht uit Tilburg toonde hoe een eeuw geleden werd gesproken en geschreven over ouderdom. “Twee nog zeer krasse oudjes van resp. 72 en 76 jaar werden gehuldigd voor hun gouden bruiloft”. Tegenwoordig zouden we het niet in ons hoofd halen om personen met deze leeftijden oudjes te noemen.
Door de buurt werd een grote feestcommissie samengesteld met een comité van aanbeveling en een voltallig bestuur waarvan H. Heijstek deel uitmaakte en zoals de krant het verwoordde:
“De buurtbewoners vol sympathie voor de twee oudjes zorgden voor een flinke feestcommissie, werkelijk deze mannen hebben eer van hun werk”.
Oh ja, de gasten moesten wel vroeg op want de dag begon om half negen met een Heilige Mis van Dankbaarheid.
Per 1 juni werd in Colijnsplaat op zijn verzoek eervol ontslag verleend aan gemeentewerkman J. Heijstek wegens vertrek naar Amerika.
Bij verkiezingen in Den Haag behaalde de R.K. Staatspartij van G.W. Hijstek 19 zetels, maar wat dacht u van een aantal andere partijen die ook zetels behaalden. De Geheelonthouders kregen er vier, de Amusementspartij twee en Lijst Papa Carré moest het met één doen.
Verloren voorwerpen
Eerlijkheid duurde ook in 1923 het langst want met grote regelmaat verschenen er lijsten van gevonden voorwerpen in de kranten. In maart vond A. Heijstek in Middelburg een portemonnee en in juli een vulpenhouder. Dit laatste voorwerp werd waarschijnlijk niet afgehaald want in november een herhaalde oproep deze af te halen in de Hendrikstraat W70.
Wat men trouwens al niet kan verliezen, in december werd in Den Haag een reclamebord gevonden met opschrift HEIJSTEK ROTTERDAM. Het kon worden afgehaald aan de Hooskade 217.
Sport en Spel
Uiteraard ook gezocht naar sportieve prestaties van onze naamgenoten. Daarover feitelijk weinig kunnen vinden wat niet zo verwonderlijk is. Sportbeoefening en de verslaglegging daarvan waren in 1923 niet te vergelijken met de huidige tijd.
Vooral in de eerste maanden werd er in een aantal kranten veel ruimte besteed aan de uitslagen van damcompetities waar de naam van ene P. Heystek steeds weer in voorkwam.
In april organiseerde de Postduivenvereniging “De Vredesduif” in het nabij Fijnaart en Klundert gelegen Oudemolen een wedvlucht waaraan deelnamen H. Heijstek en B. Heijstek.
In mei zowaar een bericht over een voetbalwedstrijd. De Vlinders wonnen met 5-2 van H.F.C. en aanvoerder Hijstek mocht de beker in ontvangst nemen en sprak een woord van dank uit.
De Vrijwillige Burgerwacht in Schoten hield in augustus haar schietwedstrijden en de zesde prijs in snelvuur was voor J. Heijstek.
–
Was dit de langste naam?
Ik had het hiervoor al over lange namen die werden gegeven aan verenigingen, instellingen, enz. Grote kans op de hoofdprijs maakt de “Centrale Bond voor Ongevallenverzekering in het Land-en Tuinbouwbedrijf in Nederland “Het Platteland” met maar liefst 87 letters. Het bericht in de krant waarin aan deze bond aandacht werd besteed stond ook bol van woorden die momenteel te groot zouden zijn voor een scrabblebord. Citaat: “De Minister van Arbeid, Handel en Nijverheid heeft als bestuursleden resp. plaatsvervangende bestuursleden van de nu te noemen bedrijfsverenigingen van de Land-en Tuinbouwongevallenwet 1922 aangewezen als arbeidsvertegenwoordiger A. Heystek in Bleiswijk”
Geslaagd
Ik schreef al eerder dat het soms moeilijk, zo niet onmogelijk was om de juiste persoon te koppelen aan een bericht. Voornamen, leeftijden en soortgelijke informatie waren honderd jaar geleden uit den boze en met alleen voorletters lukte het ook niet altijd.
Bij het bericht hiernaast is er geen enkele twijfel, het betreft Lodewijk Heijstek (1895-1974). In een aantal publicaties, zowel in ons toen nog papieren familieblad en later op dit weblog, kwam hij al ter sprake. Lodewijk werd later directeur van het postkantoor in Hoek van Holland.
Bij de jaarvergadering van de “Leeraren der Suikerschool van de Suikerbond” in Soerabaja werd het diploma afdeling A onder andere uitgereikt aan L. Heystek. Ook hier geen twijfel, dat kon niemand anders zijn dan de ons uit andere publicaties bekende Louis Heystek (1903-1993)
Heystek en de leer van Tolstoi
Op een zaterdagmorgen in september was er een vergadering van de Vereniging van Christelijk Onderwijs waarbij een inleider erop wees dat bij de opvoeding ook terdege rekening moest worden gehouden met lichamelijke, verstandelijke, zedelijke en geestelijke opvoeding. Vervolgens hield ene C. Heystek een lezing over Tolstoi, waarin hij de leerstellingen van deze bekende Russische filosoof behandelde. Zware kost op een zaterdagmorgen!
Loonbedrijf voor de agrarische sector
C. Heistek uit het nabij Numansdorp in de Hoeksche Waard gelegen Middelsluis bood zich aan met voorkomende werkzaamheden in de agrarische sector. Tegenwoordig heet een soortgelijk bedrijf een loonbedrijf, eigenlijk geen idee of deze benaming in 1923 al bestond.
Tot zover een greep uit de vele tientallen krantenberichten waarin een Heijstek/Heystek/Heistek dan wel een Hijstek voorkwam. Ik zou met soortgelijke berichten nog vele pagina’s kunnen vullen maar zou dan ook in herhalingen vallen.
Ik maak u nog wel deelgenoot van twee personen die in meerdere krantenberichten voorkwamen en waarbij we door de opeenvolgende berichten een redelijk beeld kregen van hun activiteiten in 1923.
Dienstmededelingen
Bij dit bericht van 23 mei uit Bandoeng bleek dat het op het hoofdbureau niet allemaal koek en ei was, het niet dagelijks voorkomende woord machinatie betekent niets meer of minder dan heimelijke, achterbakse manier van handelen.
Ondanks dat er ook hier geen voornaam of leeftijd werd vermeld kan het niemand anders zijn dan Antonie Heijstek (Rotterdam 1870-Weltevreden 1924). In een eerdere publicatie op dit weblog werd vermeld dat hij in 1888 dienst nam bij het K.N.I.L. en was opgeklommen tot 2e Luitenant. Nog voor 1923 was hij bevorderd tot majoor en in de loop van dat jaar tot luitenant-kolonel en was hij werkzaam bij de militaire administratie.
Eén en ander schijnt nogal wat voeten in de aarde te hebben gehad, en moeten we daarbij denken aan het krantenbericht hierboven. Een maand of wat later stond er een ingezonden brief in de krant die we in het geheel citeren en voor de leesbaarheid omgezet hebben naar hedendaags Nederlands:
“Enige maanden geleden is door mij reeds gewezen op de eigenaardige methoden welke door de hogere leiding zowel van de militaire administratie als van de intendance werden toegepast. Bij de militaire administratie ging het over het afmaken van een drietal hoofdofficieren. Eén daarvan, de majoor-kwartiermeester Heijstek verweerde zich in een goed in elkaar gezet verweerschrift met zoveel succes dat zijn chef een nederlaag leed. De Heer Heijstek zag zijn beoordeling in gunstige zin gewijzigd en werd onlangs tot luitenant-kolonel bevorderd. Die lange strijd tegen een onrecht dat zijn positie bedreigde en zijn carrière tot inzet had, heeft hem echter fysiek geknakt, hij werd ziek en is nu reeds geruime tijd met ziekteverlof.”
Antonie werd enige malen overgeplaatst tussen Bandoeng, Batavia en Weltevreden, kreeg de functie van onderinspecteur van de 1ste divisie maar helaas kon niet worden gevonden hoe het met zijn gezondheid was en hoe lang zijn ziekteverlof heeft geduurd. Ik heb, vooruitlopend op een artikel over 1924, ook in dat jaar de kranten nagezien maar kon slechts lezen dat hij op 23 november 1924 op 54-jarige leeftijd was overleden.
En tenslotte Gerardus Wilhelmus Hijstek, met voorsprong het meest genoemd in de kranten van die tijd, uiteraard als G.W. Hijstek want, ik schreef het al eerder, voornamen vermelden was toen “not done”, om een goed Nederlands woord te gebruiken. Aan hem werden, zowel in 2009 als in 2016, publicaties gewijd zowel in ons papieren familieblad als ook op dit weblog. Eén van de zinnen daaruit luidde: “Als hij ergens lid van werd, maakte hij binnen de kortste keren deel uit van het bestuur”. Kennen we tegenwoordig de term BN’er voor een bekende Nederlander, Gerardus W. was op zijn minst een BH’er, een bekende Hagenaar.
Over hem en zijn staat van dienst zullen we binnenkort nog weer eens een aparte publicatie wijden en volstaan nu met de vermelding waar hij volgens artikelen in kranten in 1923 bestuurlijk actief was. Dat was bij de R.K. Kiesvereniging “Rijkskieskring ’s-Gravenhage, het Comité van ingezetenen gemeente ’s-Gravenhage dat stemde over annexatie van Loosduinen, de ’s-Gravenhaagse R.K. Middenstands Vereniging “de Hanzekring”, de Raad van Beheer der Exploitatie Maatschappij Veritas, de Rooms Katholieke Staatspartij en de Katholieke Garde.
***