Piet en Fred Heistek
Mijn vader, Lodewijk “Lo” Heistek, een telg van de Heistek-familie in Zaandam, werd geboren op zondag 5 maart 1916 in Zaandam, als zoon van Lodewijk Heistek en Elisabeth van Leeuwen. Hij groeide op in een periode waarin veel in zijn geboorteplaats veranderde. Aan het begin van de vorige eeuw onderging Zaandam ingrijpende veranderingen op sociaal, economisch en stedelijk gebied. Als centrum van de Zaanstreek, een van de oudste industriële regio’s van Europa, beleefde Zaandam in deze periode zowel de glorie van industriële bloei als de uitdagingen van oorlog en economische crisis.
Zaandam was toen bekend om zijn gevarieerde industrie. Meelfabrieken, olie- en cacaomolens, houtzagerijen, papierfabrieken en scheepswerven domineerden het stadsbeeld. Grote bedrijven zoals Verkade, Albert Heijn, Honig en Bruynzeel speelden een centrale rol in de werkgelegenheid. De industrialisatie leidde tot een sterke trek naar de stad, waardoor de bevolking groeide. Arbeiders trokken vanuit omliggende dorpen naar Zaandam voor werk in de fabrieken. Dit bracht echter ook nieuwe uitdagingen met zich mee op het gebied van huisvesting, volksgezondheid en sociale voorzieningen. Het gemeentebestuur, onder invloed van de arbeidersbeweging, nam stappen om het welzijn van de bevolking te verbeteren, onder meer door de bouw van scholen, badhuizen en volkskeukens.
Lo Heistek rondde de lagere school af en in de jaren 1920 was er voor velen maar één logische volgende stap: werken. Hij begon als krullenjongen in de timmerwerkplaats van bouwbedrijf Kakes in Zaandam. Door ervaring en toewijding wist hij zich op te werken tot timmerman. In die functie kwam hij te werken op de timmerwerkplaats van Albert Heijn. Later werd hem een functie aangeboden als magazijnchef van de afdeling grondstoffen, een functie die hij meer dan veertig jaar bekleedde.
Op de kermis van Zaandam ontmoette hij zijn latere vrouw Trijntje “Trien” Bouwer. Zowel Lo als Trien waren enthousiaste korfballers, een sport die in die tijd door velen werd beoefend. Later zette Lo zich ook in voor de duivensport.
Lodewijk Heistek trouwde op 23-jarige leeftijd in Zaandam met de 25-jarige Trijntje Alida Bouwer. Zij kregen vier kinderen waarvan de eerste twee tijdens de oorlogsjaren.
01 Adriana Elisabeth “Adrie” Heistek
Geboren op zondag 25 mei 1941 in Zaandam.
Op 21-jarige leeftijd trouwde zij op donderdag 13 september 1962 in Calgary (Canada) met Pieter Weststrate, die toen 28 jaar oud was.
Pieter werd geboren op maandag 28 mei 1934 in Rotterdam, als zoon van Pieter Weststrate en Macheltje Smit.
Adriana is op 14 februari 2021 in Red Deer, Alberta, Canada overleden.
Pieter is op 6 maart 2023 in Innisfail, Alberta, Canada overleden.
02 Lodewijk Pieter Johannes “Lo” Heistek
Geboren op zaterdag 11 september 1943 in Zaandam.
Beroep: gemeente-opzichter.
Hij trouwde op woensdag 30 december 1964 in Zaandam, op 21-jarige leeftijd, met Marianneke Beatrix de Haan, toen 19 jaar oud.
De oorlogsjaren (1940–1945)
De Duitse bezetting liet diepe sporen na in Zaandam. Hoewel de stad geen direct strijdtoneel was, werd het dagelijks leven sterk beïnvloed. In 1941 werden Joodse inwoners verplicht zich te laten registreren; uiteindelijk werden tientallen Zaandamse Joden gedeporteerd, waarvan de meesten de oorlog niet overleefden. Zaandam was de eerste gemeente in Nederland die naar aanleiding van de februari staking Jodenvrij werd gemaakt.
Verzetsgroepen uit de Zaanstreek boden hulp aan onderduikers, verspreidden illegale kranten en saboteerden de Duitse bezetter.
De Hongerwinter van 1944–1945 bracht grote ontberingen. De voedsel- en brandstoftekorten waren nijpend, en veel gezinnen leden kou en honger. Toch hielden veel inwoners moed en hoop op bevrijding. Die kwam uiteindelijk op 5 mei 1945, toen de Duitse troepen zich overgaven.
Herstel en opbouw (1945–1950)
Na de bevrijding stond Zaandam voor grote uitdagingen: verwoeste infrastructuur, woningnood en een beschadigde economie. Toch was er ook optimisme. Inwoners gingen voortvarend aan de slag met het herbouwen van hun stad. De industriële sector, met name de voedingsmiddelenindustrie langs de Zaan, herstelde snel en vormden de economische motor van de regio. Er kwamen tijdelijke houten noodwoningen, vaak van Zweedse makelij, om de grootste woningnood te verlichten. Tegelijkertijd werden plannen gemaakt voor de bouw van nieuwe woonwijken, met meer ruimte, licht en moderne voorzieningen.
In deze periode werden nog twee kinderen geboren in het gezin Heistek-Bouwer.
03 Barbara “Barrie” Heistek
Geboren op woensdag 24 september 1947 in Zaandam.
Zij trouwde in Zaandam met Willem Klaas Janneman, geboren op 8 september 1945, zoon van Simon Janneman en Catherina Groot.
Barbara overleed op 2 januari 2014 in Zaanstad.
Willem Klaas is overleden op 31 december 2005 in Zaanstad
04 Pieter Lodewijk “Piet” Heistek
Geboren op dinsdag 18 september 1951 in Zaandam.
Beroep: leraar bouwkunde aan het mbo.
Op 22-jarige leeftijd trouwde hij op woensdag 5 juni 1974 in Zaandam met Alida Helena Brandenburg, toen 21 jaar oud.
Alida werd geboren op dinsdag 9 september 1952 in Zaandam, dochter van Cornelis Brandenburg en Margaretha Helena Bomhof.
De vier kinderen Heistek groeiden op in de Czaar Peterstraat nr. 28 in Zaandam.
De jaren vijftig
In de jaren vijftig had Zaandam nog een dorps karakter, ondanks de stedelijke ontwikkeling. De skyline werd gekenmerkt door fabrieksschoorstenen, pakhuizen en de typerende Zaanse houten huizen met hun groene gevels en witte accenten. Langs de Zaan stonden molens, hoewel hun aantal flink was afgenomen ten opzichte van eerdere eeuwen. Veel molens waren inmiddels vervangen door moderne fabrieken.
Deze periode bracht tevens stabiliteit, wederopbouw en voorzichtig modernisme. Zaandam groeide: zowel in inwonertal als in voorzieningen. Nieuwe wijken zoals Hoornseveld en later Poelenburg verrezen. Veel van deze wijken werden gebouwd volgens de ideeën van de wederopbouwarchitectuur: functioneel, licht, en gericht op gemeenschapszin.
De samenleving was sterk verzuild: katholieken, protestanten, socialisten en liberalen leefden grotendeels langs elkaar heen met hun eigen scholen, sportverenigingen en kranten. De invloed van kerken, vakbonden en omroepen was groot. Toch ontstond er langzaam meer onderling contact, vooral onder jongeren.
In het dagelijks leven heerste een zekere eenvoud. Veel vrouwen werkten in huis, terwijl mannen werkten in de fabriek of in ambachtelijke beroepen. Kinderen speelden op straat, en gezinnen luisterden ’s avonds naar de radio. In de tweede helft van het decennium deed ook de televisie zijn intrede, zij het nog mondjesmaat.
Met uitzondering van mijn oudste zus die naar Canada emigreerde, zijn wij (de overige kinderen) Zaandam trouw gebleven.
Mijn vader Lodewijk is op de 15e juni 1990 in Zaandam overleden. Hij was toen 74 jaar oud. Moeder was eerder overleden op de 24 november 1981, Zij werd 67 jaar.
De veranderingen in en rondom Zaandam hebben zij meebeleefd.
Noot: Dit artikel is een bewerking van een eerdere publicatie in het magazine Bij Uitstek (editie 2005-1) dat werd uitgegeven door de Heijstek Familiestichting.
***