Wim HeistekHet is altijd verheugend als naamgenoten ons attenderen op familieleden die iets te vertellen hebben over een bijzonder familielid. Ooit plaatste ik in de toen nog bestaande papieren versie van ons familieblad Bij Uitstek een aantal krantenberichten waarin ene Gerardus Wilhelmus Hijstek uit den Haag meerdere keren voorkwam. Naar aanleiding daarvan werd ik zo’n vijf jaar geleden gebeld door zijn nicht Ineke Hijstek en daaruit kwam toen een afspraak voort met Gerard’s dochter Anna Maria Rietbergen-Hijstek. Ik beschreef dit gesprek in 2009 in Bij Uitstek.
In 2013 kreeg de redactie van de voormalige digitale Heijstek Nieuwsbrief een e-mail van Mirjam Hijstek uit Haarlem. Zij schreef ons: “Ik vind het wel leuk om mijn moeder (red.:Antonia Hendrika Maria Hijstek-van Kasteren) te interviewen over de familie Hijstek, die woonden in een grachtenpand (Zwarte weg) tegenover Den Haag Centraal waar nu VROM staat. Mijn moeder kwam daar binnen als gezinsverzorgster en er werd geantichambreerd en gedanst. Ze keek haar ogen uit. Mijn vader viel voor haar en ze zijn in 1953 getrouwd en kregen zeven kinderen. Mijn vader (A.I. Hijstek) is tien jaar geleden overleden en mijn moeder woont in Voorburg. Mijn moeder had nog een mooi verhaal over opa G.W. Hijstek, die een pionier was in de radiodistributie. Nooit geweten dat dat bestond: een gehoorzaal waaruit de radio werd verzorgd…..”
Zo vielen een aantal zaken samen, Mirjam’s vader Albert Ignatius was een zoon van Gerardus Wilhelmus, ik had dus al eens een gesprek met diens dochter Anna Maria, er was over hem en zijn gezin reeds een publicatie verschenen, kortom een goed idee het verhaal van opa GW en zijn familie nog een keer onder de aandacht van onze lezers te brengen.
Gerardus Wilhelmus Hijstek werd in Den Haag op 28 december 1882 geboren en overleed daar op 2 april 1955. Hij was een zoon van Gerardus Wilhelmus Theodorus Hijstek en Anna Steen. Hij trouwde op 21 mei 1913 in Rotterdam met Maria Catharina Magdalena van Baggum, geboren in Rotterdam op 21 mei 1889 en overleden in Den Haag op 14 augustus 1881. Uit dit huwelijk zijn twee zonen en vijf dochters geboren. Frappant toeval: ook de eerder genoemde Anna Maria Rietbergen-Hijstek alsmede de schoonouders van Gerardus W. kregen twee zonen en vijf dochters.
Elektrotechnisch bureau
Gerardus Wilhelmus was een veelzijdig man, niet alleen had hij een elektrotechnisch bureau, maar ook bracht hij allerlei nieuwigheden op de markt en zat hij in het bestuur van meerdere organisaties. Maar was hij wel zo technisch? Neen, eigenlijk was hij meer administratief onderlegd en werkte in zijn jonge jaren dan ook op het kantoor van een elektrotechnisch bureau. Hij lette goed op en dacht op een gegeven moment dat het beter zou zijn zijn eigen bedrijf te starten. Op 1 april 1908, nog maar 25 jaar oud, begon hij in de Haagse Koningsstraat zijn eigen elektrotechnisch bureau, waar zijn zwager chef-monteur werd. Door middel van inschrijvingen verwierf hij al snel flinke opdrachten, in het bijzonder voor de elektrische installaties van scholen en kerken. Bij het laatste niet zo maar een paar lampen, doch vaak van die prachtige kroonluchters die in vroeger tijden de kerken sierden. Men zag Gerard als DE baas waarbij hij vaak zijn leidinggevende capaciteiten toonde. Als hij ergens lid van werd, maakte hij binnen de kortste keren deel uit van het bestuur, zo werd hij voorzitter van de Nederlandsche Rooms-Katholieke Hanzebond voor Electrotechnische werkgevers, zat hij namens de Rooms-Katholieke Staatspartij in de Haagse gemeenteraad, maar was ook erevoorzitter van de R.K. Harmonie St. Gregorius. Verder onder andere nog lid van de 3e Orde van de Heilige Franciscus en lid van de St. Vincentius Vereniging. Deze laatste vereniging trachtte de nood van armen te verlichten, niet door hen geld te geven maar wel bonnen waarmee zij gerichte en noodzakelijke aankopen konden doen. Als er ergens een probleem was, zeiden de kinderen al snel : “ga maar naar Pa Hijstek, die weet altijd raad.”
Veelzijdige familie
Mijn toenmalige gesprek met Gerard’s dochter Anna Maria gaf mij een goed beeld van deze Haagse familie. Zij werkte vroeger met moeilijk opvoedbare jeugd en niet zelden zei vader Gerard :”stuur maar naar mij, ik maak wel wat van ze.” En inderdaad lukte dat.
Anna Maria was, evenals haar vader, vaak druk bezet. Zo was zij onder andere 40 jaar voorzitster van het zangkoor in de kerk en deed veel kerkelijk liefdadigheidswerk. Zij was uitermate creatief, zij toonde mij door haar gemaakte schilderijen, kanten kleden en voorzag de hele familie van gehaakte pannenlappen en wat dies meer zij. Ook gaf zij pianoles. Na haar MULO-opleiding kwam zij bij pa op kantoor en maakte van dichtbij mee wat wij in de kranten van toen lazen. Overigens kende zij niet alle berichten want bepaalde kranten werden thuis niet gelezen. Op kantoor was zij de rechterhand van vader, niet alleen vanuit het elektrotechnisch bureau, maar ook verslagen van de diverse vergaderingen moesten worden uitgewerkt. Het huis met kantoor en magazijn aan de Koningsstraat werd te klein, een prachtig pand aan de Zwarteweg werd betrokken. Men woonde boven, onder was de zaak met etalages, maar ook een gehoorzaal waar absolute stilte heerste. Volgens de krant : “Eenmaal per maand nodigt de Heer Hijstek een groep hardhorenden uit op een radiomuziekavond“.
Moderne ontwikkelingen
Moeder Hijstek hield het huishouden met zeven kinderen niet alleen draaiende, met grote regelmaat waren anderen er te gast, zoals men zei : “moeder is zo gastvrij waardoor ze nooit gast-vrij is.” Een prachtige woordspeling !
Oorspronkelijk woonde ook dochter Anna Maria boven de zaak, maar later werd verhuisd naar de Bezuidenhoutseweg waar haar man Gerard Rietbergen een in den Haag en omgeving bekende sigarenzaak had. De panden daar moesten worden gesloopt voor de aanleg van de Utrechtsebaan of zoals zij zei : “Het verkeer raast nu dwars door ons huis.”
Het is al eerder gezegd: Gerard was niet zo technisch als men zou verwachten, maar hij was altijd alert op nieuwe ontwikkelingen. In deze moderne tijd met ongedachte technische mogelijkheden is het nauwelijks voorstelbaar, maar in het eerste kwart van de vorige eeuw begonnen de ontwikkelingen op radiogebied, waarbij hij veel hulp had aan de man van zijn schoonzuster, die veel van radio’s wist. Er kwamen nieuwe artikelen op de markt, vaak was het Gerard die deze op de markt bracht, hoewel dit ook vaak flinke investeringen vergde. In een krant van 1927: “De Heer G.W. Hijstek heeft in zijn radiowerkplaats aan de Zwarteweg een radiotoestel laten maken dat tevens dienst kan doen als versterker voor hardhorenden. Het is een normale Hijstek-ontvanger die zonder antenne werkt……………………”
Radiodistributie
Omstreeks 1930 kwam de radiodistributie tot stand, waarvoor Gerard twee concessies had weten te bemachtigen, voor de Archipelbuurt en de wijk rondom de Zwarteweg. Voor de ontvangst had de abonnee alleen een soort draaischijf aan de muur nodig en een luidspreker. Aanvankelijk waren er drie stations, later kwam er een vierde bij, het aantal abonnees was in 1947 gestegen tot zo’n duizend.
Op een gegeven moment had hij wel tien monteurs in dienst. Er moesten kabels langs de huizen worden aangelegd, aansluitingen tot stand gebracht en luidsprekers gemonteerd. Op een dag waren alle monteurs bezet maar er moesten absoluut nog luidsprekers worden gemonteerd. Annie toonde haar veelzijdigheid, zij pakte de soldeerbout en voorzag vijf lege kasten van een luidspreker, Vader was heel verbaasd, maar ook reuze blij dat de luidsprekers gemonteerd en wel klaarstonden. In de avond moest men altijd tot 24:00 uur opblijven, er moest controle zijn dat alles goed werkte. Men had een bode in dienst die de wijk inging om het abonnementsgeld op te halen, 50 cent per week of 2 gulden per maand. In de oorlog werd Gerard nog door de Duitsers meegenomen voor een verhoor, zij dachten dat hij zelf berichten van de Engelsen door kon geven. Gelukkig kwam hij weer snel terug!
In 1934 wilde hij de aandacht vestigen op een elektrisch fornuis, volgens de krant :”de beste methode om de mensen te overtuigen van de kwaliteiten van een fornuis is voor de ogen van het publiek een menu te bereiden en dat was voor lekkerbekken om te watertanden”. Soms had ook dochter Anna Maria baat bij deze nieuwe artikelen, in het begin van de vijftiger jaren mocht zij één van de eerste wasmachines uitproberen, heel erg handig vanwege de luiers van haar kleine kinderen.
