Wie meer inzicht wenst te verwerven in het leven van zijn of haar voorouders, ontkomt er niet aan oude documenten te lezen. Vaak zijn die geschreven in een afwijkend letterschrift en met een gebruik van woorden waarvan de betekenis ons nu onbekend is. Oude notariële akten zoals attestaties laten zien hoe anders de taal was in bijvoorbeeld de 17e eeuw. In dit soort van akten worden ook beroepen genoemd die nu niet meer bestaan.
Hier een bloemlezing van een aantal woorden die niet zelden een glimlach oproepen.
Genealogische woorden en begrippen beginnende met de letter A
Waar geschreven werd dat een accouchée bij een accouchemont geholpen werd door een absterix, bedoelde men dat een kraamvrouw een moeilijke geboorte onderging waarbij een vroedvrouw aanwezig was.
Als een persoon een accotoen draagt wil dat zeggen dat hij een wambuis heeft aangetrokken.
Had hij bij het aankleden gekozen voor een bovenkleed met wijde mouwen, dan had hij een almatike aangehad.
Wie uit een erfenis een achtendeel ontvangt, verkrijgt inderdaad één achtste deel. Maar zou er gestaan hebben dat het om een achtendhalf gaat, dan zou hij zeven en een half deel ontvangen.
Achterboeren zijn geen agrariërs die ergens achter een boerderij bezitten. Het kan een achterneef of achternicht zijn. Net zo verwarrend is de aenvrouw. Dat is een ander woord voor grootmoeder.
Een administrateur is tegenwoordig iemand die beroepsmatig de (financiële) administratie bijhoudt. Vroeger was het een bewindhebber.
Wie uit Aernum komt woont in Arnhem, maar woonde je op Ameland dan kwam je uit Ambla.
In plaats van te schrijven “zich stilletjes verwijderen”, was één woord voldoend: afdrupen.
Als u aflijvig bent, bent u er niet best aan toe. Dan bent u namelijk dood. Kreeg iemand het predicaat amens, dan was die persoon krankzinnig verklaard.
Affleggen betekent nu dat je het moet opgeven, vaak omdat blijkt dat je de mindere bent. Vroeger stond het voor betalen.
Als een persoon was overleden werd door de notaris de inventaris van een woonhuis per kamer beschreven. Zo noteerde hij alles wat hij in de afterkamer aantrof. Ofwel wat hij zag in de achterkamer. Deed hij zijn werk op aftermontag, dan bedoelde hij dat hij dat op dinsdag had gedaan.
Namen voor beroepen lijken soms totaal niet op de huidige omschrijvingen. Zo is een abreye niets anders dan een koppelaarster en is een agitator een ezeldrijver en een agittarius een hand- of voetboogmaker. Een albator is een bleker van beroep terwijl de albatrix een bleekster is terwijl de albicerdo een zeembereider is.
Wat de denken van het beroep altbüßer of altflicker; dan ben je gewoon een schoenmaker.
Een apengeter was een kopergieter; een apostaet een rebel en een apostel bode.
Wie in het bezit is van een aker is de eigenaar van koperen, ijzeren of zinken emmertje bij de waterput of regenton. Wie een akker heeft bezit bouwland. Dat spreekt voor zich. Hoewel? Een akker is ook een lengtemaat (1 akker = 7m), maar kan ook een oppervlaktemaat zijn (1 akker = 0,05 ha).
Een anker werd ook vroeger gebruikt om een schip vast te leggen. Maar werd ook gebruikt als een inhoudsmaat. (1 anker = ¼ aam, ca 37,5 ltr).
Een alumna is een pleegdochter en een alumnum is een leerling terwijl alumnus een ander woord is voor een pleegzoon, student, scholier, zuigeling, of beschermeling.
Een arrestant is iemand die in hechtenis is genomen door de politie. Met een letter minder is het arestant en staat het voor beslaglegger.
In oude testamenten is vaak te lezen dat ook de dienstmaagd des huizes een deel van de erfenis kreeg. Zij wordt dan een ancilla genoemd. Familieleden die daardoor werden verrast, werden gehinderd door archvermoen. Met andere woorden: zij waren achterdochtig.
Als men honger heeft kan men beter niet kiezen voor een avondmaaltje. Het is een kerkboek speciaal voor het avondgebed en laat zich slecht verteren.
Dit zijn slechts een beperkt aantal voorbeelden van veranderingen in de Nederlandse taal.
Wordt vervolgd met letter B.
Voor deze publicatie is gebruik gemaakt van het door de heer André Dumont samengestelde Genealogisch Woordenboek. Wilt u meer oude woorden leren? Kijk dan op www.genealogieonline.nl/woordenboek